Czego nie może zająć komornik? Lista chronionych świadczeń i mienia
Egzekucja komornicza to temat, który budzi wiele emocji. Zarówno wierzyciele, jak i dłużnicy mają swoje prawa, a prawo stara się zachować równowagę między nimi. W tym artykule odpowiem na najczęstsze pytania dotyczące tego, czego komornik nie może zająć. Rozmawiamy w formie dialogu – Klient pyta, Prawnik odpowiada.
- Pomoc zadłużonym
- Zwolnienie z 90% odsetek
- Ochrona przed komornikiem
- Upadłość konsumencka
- Antywindykacja
- Oddłużanie
Darmowa konsultacja prawnika – 30 minut z online analizą dokumentów w Twojej sprawie
Zostaw opinię o współpracy z naszą kancelarią
Co to jest egzekucja komornicza i jakie są jej granice?
Egzekucja komornicza to proces przymusowego dochodzenia należności na rzecz wierzyciela przez komornika sądowego. Komornik działa na podstawie tytułu wykonawczego (np. prawomocnego wyroku sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności) i ma prawo do zajęcia różnych składników majątku dłużnika, takich jak wynagrodzenie, rachunek bankowy, nieruchomości czy ruchomości (np. samochód, sprzęt RTV/AGD). Celem egzekucji jest odzyskanie długu w sposób zgodny z przepisami prawa.
Granice egzekucji komorniczej Prawo wyznacza wyraźne granice, których komornik nie może przekroczyć.
Do najważniejszych ograniczeń należą:
- Kwota wolna od zajęcia na rachunku bankowym
- Ochrona wynagrodzenia za pracę
- Świadczenia wolne od egzekucji
- Zakaz zajmowania niektórych przedmiotów
Klient: „Panie prawniku, czym właściwie jest egzekucja komornicza i jakie są jej granice?”
Prawnik: Egzekucja komornicza to procedura, w której komornik działa na rzecz wierzyciela, aby odzyskać należności od dłużnika. Jednak prawo stawia pewne granice, aby chronić dłużnika przed całkowitym pozbawieniem go środków do życia.
Składniki majątku, z których może nastąpić egzekucja komornicza to:
| Wynagrodzenie – to pierwszy ze składników majątku, w którym urzędnik będzie szukał należnych wierzycielowi pieniędzy, ale wg prawa komornik musi respektować tzw. kwotę wolną od zajęcia komorniczego. W praktyce oznacza to, że na koncie pracownika zatrudnionego na umowę o pracę musi zostawić równowartość najniższej płacy minimalnej obowiązującej w danym roku podatkowym. |
| Emerytura i inne świadczenia z ZUS – w tym przypadku kluczowy jest rodzaj długo. Jeśli jest to zaległość względem placówek zdrowotnych takich jak np. zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, dom pomocy społecznej lub zakład opiekuńczo-leczniczy, urzędnik ma prawo zająć 50% miesięcznej emerytury. Jeśli to dług alimentacyjny, zajęciu podlega 60% emerytury. W przypadku świadczeń rentowych obowiązują takie same warunki, jeśli chodzi o rodzaj długu i odpowiadający mu procent zajęcia świadczenia. |
| Rachunki bankowe – warto wiedzieć, że komornik ma prawo szukać środków na wszystkich kontach należących do osoby zadłużonej, nie tylko na tym, na które wpływa wynagrodzenie. |
| Udziały, akcje i obligacje – czyli egzekucja z tzw. praw majątkowych. |
| Ruchomości – komornik zajmuje majątek ruchomy na podstawie spisanego protokołu. Przedmiot zajęty przez niego jest sprzedawany na licytacji komorniczej, a pieniądze ze sprzedaży idą na pokrycie zaległej należności. |
| Nieruchomości – komornik może zająć mieszkanie, dom lub inny lokal. Najpierw zostaje oszacowana jego wartość, potem dokonywany jest stosowny wpis do księgi wieczystej, a nieruchomość podlega licytacji. Podczas tej procedury sporządzany jest też drobiazgowy opis poszczególnych składników nieruchomości i obiektów na niej się znajdujących. |
Zadaniem komornika sądowego jest odzyskanie zaległego długu. Jednak prawo zostało skonstruowanie, by osoba zadłużona nie pozostała bez środków do życia.
Prof. dr hab. Janusz Górecki, wybitny specjalista w dziedzinie prawa cywilnego, podkreśla: „Zabezpieczenie majątku osoby zadłużonej stanowi nie tylko wyraz troski o jej dobrostan, ale również odzwierciedla fundamentalną zasadę proporcjonalności. W praktyce oznacza to, że wierzyciel nie ma prawa domagać się od dłużnika więcej, niż jest absolutnie niezbędne do pokrycia należności. Ta zasada ma na celu zapobieganie nadmiernemu obciążeniu dłużnika, co mogłoby prowadzić do nieproporcjonalnego pozbawienia go środków do życia. W ten sposób, prawo stara się zachować równowagę między prawami i obowiązkami obu stron transakcji dłużnej, zapewniając, że proces odzyskiwania długów odbywa się w sposób sprawiedliwy i etyczny, z poszanowaniem podstawowych praw człowieka.”
Podstawy prawne egzekucji komorniczej
Ściąganie należności regulowane jest głównie przez Kodeks postępowania cywilnego (KPC), a konkretnie przez jego trzecią część, która dotyczy postępowania egzekucyjnego. Wykonawca działa na podstawie tytułu wykonawczego, takiego jak wyrok sądowy, nakaz zapłaty czy ugoda sądowa. Jego zadaniem jest odzyskanie wierzytelności na rzecz wierzyciela, ale musi działać w granicach określonych prawem. Wykonawca może zajmować wynagrodzenia, rachunki bankowe, ruchomości czy nieruchomości, jednak z wyłączeniem dóbr chronionych przed egzekucją.
Głównym aktem prawnym, który reguluje proces egzekucji komorniczej, jest KPC RP, ze szczególnym uwzględnieniem jego trzeciej części poświęconej zasadom prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Egzekutor wykonuje swoje obowiązki na podstawie tytułu wykonawczego, którym może być wyrok sądowy, nakaz zapłaty lub ugoda sądowa. Jego głównym celem jest odzyskanie należności dla wierzyciela, przy czym jego działania są ograniczone przez przepisy prawa.
Egzekutor ma prawo do zajęcia takich dóbr jak wynagrodzenia, konta bankowe, przedmioty ruchome czy nieruchomości, z wyjątkiem tych, które są chronione przed egzekucją. Ponadto, w trakcie procesu egzekucyjnego, egzekutor jest zobowiązany do przestrzegania zasad ochrony praw dłużnika, aby nie dopuścić do naruszenia jego podstawowych praw.
Darmowa konsultacja prawnika – online 30 minut z online analizą dokumentów w Twojej sprawie
Dlaczego prawo chroni pewne dobra przed egzekucją?
Prawo chroni niektóre dobra przed egzekucją, aby zapewnić minimalny standard życia dłużnika i jego rodziny. Celem jest uniknięcie sytuacji, w której osoba traci możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb, takich jak jedzenie, mieszkanie czy leczenie. Ochrona ta ma również charakter społeczny – zapobiega marginalizacji i ubóstwu.
W przypadku alimentów, ochrona ta jest szczególnie ważna, ponieważ służy zabezpieczeniu interesów osób zależnych, takich jak dzieci czy byli małżonkowie, którzy nie są w stanie samodzielnie się utrzymać.
Świadczenia wolne od zajęcia komorniczego
Świadczenia wolne od zajęcia komorniczego są wymienione w art. 831 KPC. Należą do nich m.in.:
- Alimenty – zarówno na dzieci, jak i na byłego małżonka, są całkowicie chronione przed egzekucją.
- Świadczenia socjalne – takie jak zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne czy świadczenia z pomocy społecznej.
- Wynagrodzenie za pracę – część wynagrodzenia jest chroniona, aby zapewnić dłużnikowi minimum egzystencji (kwota wolna od zajęcia).
- Świadczenia zdrowotne – np. renty chorobowe czy świadczenia rehabilitacyjne.
- Świadczenia związane z opieką nad dzieckiem – np. becikowe czy świadczenia z funduszu alimentacyjnego.
Te świadczenia są wyłączone spod egzekucji, aby zapewnić godziwe warunki życia osobom, które są od nich zależne.
Prawo dąży do zachowania równowagi między interesem wierzyciela a prawami dłużnika. Z jednej strony, wierzyciel ma prawo do odzyskania swoich należności, co jest realizowane poprzez egzekucję komorniczą. Z drugiej strony, dłużnik musi mieć zapewnione minimum egzystencji, aby móc zaspokoić podstawowe potrzeby życiowe.
Dlatego prawo chroni przed egzekucją pewne świadczenia, takie jak alimenty, zasiłki czy część wynagrodzenia za pracę. Ta równowaga ma na celu zapobieganie nadużyciom oraz ochronę godności i praw osób zadłużonych, jednocześnie umożliwiając wierzycielom dochodzenie swoich roszczeń.
Alimenty i świadczenia rodzinne
Nieuregulowane w terminie zobowiązania, zaległości w płatnościach za usługi komunalne czy niezapłacone kary to przykłady długów, które mogą się kumulować. Osoby, które nie wywiązują się z obowiązków płatniczych, muszą być świadome, że w pewnym momencie mogą oczekiwać wizyty komornika, mającego na celu przeprowadzenie egzekucji z ich majątku. Dowiedz się, które świadczenia są wyłączone z możliwości zajęcia przez komornika.
Klient: „Czy komornik może zająć alimenty, które otrzymuję na dziecko?”
Prawnik: Nie, alimenty są całkowicie wolne od zajęcia. Podobnie jak świadczenia 800+ (dawniej 500+) czy dodatki rodzinne. To środki, które służą utrzymaniu dziecka, więc prawo chroni je w szczególny sposób.
Przykład: Jeśli otrzymujesz 1 000 zł alimentów na dziecko, komornik nie ma prawa zająć ani grosza z tej kwoty.
Świadczenia z pomocy społecznej
Świadczenia z pomocy społecznej są w całości wolne od zajęcia komorniczego. Oznacza to, że komornik nie może ich zająć ani na rachunku bankowym, ani w gotówce. Wynika to bezpośrednio z art. 833 § 6 Kodeksu postępowania cywilnego, który jasno wskazuje, że świadczenia z pomocy społecznej nie podlegają egzekucji.
Klient: „A co z zasiłkami z pomocy społecznej? Jeżeli otrzymuję zasiłki od Państwa wielu lat”
Prawnik: Świadczenia z pomocy społecznej, takie jak zasiłki stałe, okresowe czy dodatki pielęgnacyjne, również są chronione. Komornik nie może ich zająć.
Renty i emerytury – kwoty wolne od zajęcia
Egzekucja z renty lub emerytury podlega ustawowym ograniczeniom, aby dłużnik nie został całkowicie pozbawiony środków do życia. Wysokość kwoty wolnej od zajęcia zależy od rodzaju długu oraz wysokości świadczenia.
Kwota wolna od potrąceń i egzekucji to część emerytury lub renty, której nie można zająć w ramach egzekucji sądowej lub administracyjnej. Z tej kwoty nie można dokonywać żądnych innych odliczeń. Ta kwota jest gwarantowana przepisami ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981621118/U/D19981118Lj.pdf – dalej także jako „ustawa emerytalna”).
Klient: „Słyszałem, że komornik może zająć tylko część emerytury. Jak to działa?”
Prawnik: Zgodnie z art. 833 KPC, komornik może zająć tylko tę część emerytury lub renty, która przekracza kwotę wolną od zajęcia. W 2025 roku kwota wolna wynosi 75% przeciętnego wynagrodzenia.
Darmowa konsultacja prawnika – online 30 minut z online analizą dokumentów w Twojej sprawie
Mienie i przedmioty wyłączone spod egzekucji
Prawo chroni przed egzekucją komorniczą określone przedmioty i mienie, które są niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb dłużnika i jego rodziny. Należą do nich m.in.: odzież, sprzęt domowy, narzędzia pracy niezbędne do wykonywania zawodu, a także przedmioty związane z kultem religijnym.
Wyłączone są również środki niezbędne do utrzymania, takie jak alimenty, zasiłki czy świadczenia socjalne. Celem tych przepisów jest zapewnienie dłużnikowi minimum egzystencji oraz umożliwienie mu normalnego funkcjonowania pomimo zadłużenia.
Przedmioty codziennego użytku
Nie wszystko, co posiada dłużnik, może zostać zajęte przez komornika. Prawo jasno określa, jakie przedmioty są wyłączone spod egzekucji, aby zapewnić dłużnikowi oraz jego rodzinie minimum egzystencji. Oznacza to, że komornik nie może zająć pewnych rzeczy, nawet jeśli prowadzi egzekucję majątku dłużnika.
Klient 1: „Nie zapłaciłam kilku rat kredytu za mieszkanie. Czy bank od razu naśle na mnie komornika?”, „Boję się, że komornik zabierze jedyny komputer, przy którym uczy się moje dziecko!”, „Czy komornik może mnie nachodzić i nękać w środku nocy?”
Klient 2 : „Czy komornik może zająć moją lodówkę lub pralkę?”
Prawnik: Często słyszę to od swoich klientów. I chcę ten temat wyswietlić bardziej rozszeżono. Nie, przedmioty codziennego użytku, takie jak lodówka, pralka, ubrania czy podstawowe meble, są chronione przed zajęciem.
Narzędzia pracy i sprzęt niezbędny do wykonywania zawodu
Niektóre przedmioty są wyłączone z egzekucji, by
zagwarantować dłużnikowi i jego rodzinie podstawowe warunki życia.
Klient: „Przyjdzie wykonawca i odbierze mi wszystko. A co stanie z moimi narzędziami pracy? Jestem stolarzem.”
Prawnik: Narzędzia pracy są chronione. Zgodnie z art. 829 KPC, komornik nie może zająć przedmiotów niezbędnych do wykonywania zawodu.
Przykład: Jeśli jesteś stolarzem, komornik nie może zająć Twojej piły, wiertarki czy innych narzędzi.
Środki transportu
Proces zajęcia pojazdu przez komornika odbywa się bezpośrednio i bezkonfliktowo. Nie ma obawy, że komornik niespodziewanie zapuka do Twoich drzwi. W pierwszej kolejności, komornik weryfikuje przynależność samochodu w bazie CEPIK. Następnie, otrzymasz od niego powiadomienie o zajęciu z kluczowymi informacjami: czy pojazd należy przekazać na monitorowany parking, czy może pozostać na Twoim podjeździe i na jak długo. W tej sytuacji, choć samochód nadal będzie do Twojej dyspozycji, jego sprzedaż stanie się niemożliwa.
Klient: „Od niedawna mam zadłużenia w jednej firmie. Nie mogę spłacić te należności. Czy komornik może zająć mój samochód?”
Prawnik: To zależy. Jeśli samochód jest niezbędny do pracy (np. jesteś taksówkarzem), komornik nie może go zająć. Podobnie, jeśli jego wartość nie przekracza znacząco Twoich potrzeb.
Przykład: Jeśli masz stary samochód wart 10 000 zł, a jesteś kurierem, komornik raczej go nie zajmie. Ale jeśli masz luksusowy samochód wart 200 000 zł, a nie jest on niezbędny do pracy, komornik może go zająć.
Darmowa konsultacja prawnika – online 30 minut z online analizą dokumentów w Twojej sprawie
Ochrona wynagrodzenia i środków na koncie bankowym
Fragment wynagrodzenia pracowniczego jest zabezpieczony przed egzekucją komorniczą, co gwarantuje dłużnikowi podstawowe środki do życia. Limit kwoty niepodlegającej zajęciu jest zmienny i zależy od ilości osób zależnych od dłużnika, przy czym jest on korygowany każdego roku.
Również środki zgromadzone na rachunku bankowym są chronione, jeżeli są przeznaczone na cele takie jak alimenty, świadczenia socjalne czy zasiłki. W sytuacji, gdy dojdzie do zajęcia środków objętych ochroną, dłużnik ma prawo wniesienia sprzeciwu, udowadniając ich przeznaczenie.
Kwota wolna od zajęcia z wynagrodzenia
Urzędnik państwowy ma możliwość przeprowadzenia egzekucji z konta bankowego dłużnika. Aby to zrobić, komornik wysyła do banku, gdzie dłużnik ma konto, powiadomienie o zajęciu środków pieniężnych dłużnika z konta bankowego do kwoty zadłużenia, które jest przedmiotem procedury ściągnięcia oraz kosztów związanych z egzekucją. Wykonawca nakazuje bankowi wstrzymanie się od dokonywania wypłat z konta do momentu zgody wykonawcy, aż do wysokości zajętych środków.
Klient: „Ile z mojej pensji może zająć komornik?”
Prawnik: Zgodnie z przepisami kwota wolna od zajęcia bankowego to 75 proc. obowiązującego minimalnego wynagrodzenia. Ponieważ od 1 stycznia 2025 roku wzrosła płaca minimalna, podniesiono również tę kwotę z 3 225 zł do 3 499,50 zł. Dla dłużników oznacza to, że niezależnie od wysokości zaległości, wykonawca musi pozostawić na koncie kwotę do tego pułapu.
Prawnik: Zgodnie z art. 831 KPC, komornik nie może zająć całej pensji. Prawo chroni osobę zadłużoną przez takie pojęcie jak „minimalna kwota wolna od zajęcia”
Ochrona konta bankowego przed egzekucją
Aby chronić prawa dłużnika, bank ma obowiązek wstrzymać przekazanie środków komornikowi na okres 7 dni od momentu otrzymania zawiadomienia o zajęciu. To cenny czas, który pozwala dłużnikowi na odebranie i zapoznanie się z przesyłką, a tym samym na podjęcie odpowiednich kroków w swojej obronie.
Klient: „Słyszałem od znajomej koleżanki o koncie wolnym od zajęcia. Jak to działa?”
Prawnik: Konto wolne od zajęcia to specjalne konto, na które można wpłacać środki chronione, np. alimenty. Na takim koncie zawsze pozostaje kwota wolna od zajęcia.
Procedura odwołania od decyzji komornika
Głównym sposobem na odwołanie się od decyzji komornika jest złożenie skargi. Skargę na działania komornika można złożyć w sądzie rejonowym. Możliwe jest również skarżenie się na brak działania ze strony komornika. O skardze decyduje sąd, w którego okręgu znajduje się kancelaria komornicza.
Klient: „Cały czas żyję w stresie. Przeżywam o swoje życie i zdrowie psychiczne. Co mogę zrobić, jeśli komornik naruszył moje prawa?”
Prawnik: Możesz złożyć skargę do sądu. Skargę należy złożyć w terminie 7 dni od dokonania czynności.
Do skargi należy dołączyć:
- Zapis z przebiegu kontroli zajęć
- Materiały dowodowe wskazujące na naruszenie przepisów
- Prośba o zawieszenie procedury egzekucyjnej
Procedura odwołania od decyzji komornika jest uregulowana w Kodeksie postępowania cywilnego (KPC) i obejmuje kilka kroków. Jeśli dłużnik lub wierzyciel nie zgadza się z działaniami egzekutora, może złożyć zażalenie do sądu nadzorującego postępowanie egzekucyjne. Zażalenie musi być złożone w terminie 7 dni od dnia, gdy strona dowiedziała się o czynności egzekutora, która jest kwestionowana. Termin ten jest rygorystyczny, dlatego ważne jest szybkie działanie.
Darmowa konsultacja prawnika – online 30 minut z online analizą dokumentów w Twojej sprawie
Jak złożyć skargę na czynności komornika?
Skargę na czynności egzekutora można złożyć do sądu nadzorującego postępowanie egzekucyjne. Skarga powinna zawierać dokładny opis działań komornika, które uważa się za niezgodne z prawem, oraz dowody potwierdzające naruszenie przepisów.
Można również załączyć dokumenty, takie jak korespondencja z wykonawcą czy potwierdzenia przelewów. Skargę należy złożyć na piśmie, a w przypadku braku reakcji sądu, można zwrócić się o pomoc do organów nadzoru, takich jak Izba Komornicza.
Terminy i wymagania formalne
Zażalenie na czynności wykonawcy należy złożyć w terminie 7 dni od dnia, gdy dłużnik dowiedział się o naruszeniu prawa. Wymagania formalne obejmują złożenie pisemnego wniosku, w którym należy dokładnie opisać zarzuty oraz wskazać, które działania komornika są niezgodne z prawem.
Do zażalenia należy dołączyć dokumenty potwierdzające naruszenie, takie jak pisma komornika, wyciągi bankowe czy orzeczenia sądowe. Wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca prowadzenia egzekucji.
Podsumowanie
Klient: „Dziękuję za wyjaśnienia, Panie Mateuszu. Czy ma Pan jakieś rady na zakończenie?”
Prawnik: Przede wszystkim pamiętaj, że Twoje prawa są chronione. Jeśli masz wątpliwości co do działań wykonawcy, warto skonsultować się z prawnikiem. Wiedza to pierwszy krok do obrony swoich interesów. Jeśli masz więcej pytań, zapraszam do kontaktu przez mój blog lub kancelarię. Razem znajdziemy rozwiązanie!
Darmowa konsultacja prawnika – online 30 minut z online analizą dokumentów w Twojej sprawie
Najczęstsze pytania od naszych klientów:
Czy komornik może zająć całe wynagrodzenie?
Urzędnik państwowy nie może zająć całego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 831 Kodeksu postępowania cywilnego, istnieje tzw. kwota wolna od zajęcia, która jest chroniona.
Czy komornik ma prawo do zajęcia renty lub emerytury?
Pełnomocnik sądowy może zająć tylko część renty lub emerytury. Zgodnie z art. 833 KPC, kwota wolna od zajęcia wynosi 75% przeciętnego wynagrodzenia
Jak odzyskać niesłusznie zajęte świadczenia?
Jeśli wykonawca niesłusznie zajął świadczenia, dłużnik ma prawo do złożenia skargi na czynności komornika. Skargę należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca prowadzenia egzekucji w terminie 7 dni od dokonania zajęcia.
Czy komornik może zająć środki z 800+ (dawniej 500+)?
Świadczenie 800+ jest całkowicie wolne od zajęcia komorniczego. Zgodnie z art. 829 KPC, świadczenia rodzinne, w tym 800+, są chronione przed egzekucją. Dotyczy to również innych świadczeń, takich jak alimenty czy dodatki pielęgnacyjne.
Jakie rzeczy w domu są wolne od zajęcia?
Wykonawca nie może zająć przedmiotów niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb dłużnika i jego rodziny. Reguluje to art. 829 KPC (rzeczy wolne od zajęcia)
Czy komornik może zająć konto oszczędnościowe?
Egzekutor może zająć środki na koncie oszczędnościowym, ale z pewnymi ograniczeniami. Zgodnie z art. 829 KPC, na koncie bankowym dłużnika pozostaje kwota wolna od zajęcia. Ponadto, istnieje możliwość założenia konta wolnego od zajęcia, na które można wpłacać środki chronione, np. alimenty czy świadczenia socjalne.
Artykuł został napisany, sprawdzony i zredagowany przez Nykytskyi Mykhaylo
Międzynarodowy prawnik, ekspert w dziedzinie prawa bankowego, kredytowego oraz upadłości konsumenckiej.